πηγές | sources



 
< καλλιτέχνες και έργο >
< artists and work >

Cornelia Konrads
 Philosophy and Culture-Science
Focus on site-specific installations and objects

 

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Richard Long
Land Artist
Focus on Art made by walking in landscapes.


In the nature of things:
Art about mobility, lightness and freedom.
Simple creative acts of walking and marking
about place, locality, time, distance and measurement.
Works using raw materials and my human scale
in the reality of landscapes.
The music of stones, paths of shared footmarks,
sleeping by the river's roar.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Robert and Shana ParkeHarrison






They create works in response to the ever-bleakening relationship linking humans, technology, and nature. These works feature an ambiguous narrative that offers insight into the dilemma posed by science and technology's failed promise to fix our problems, provide explanations, and furnish certainty pertaining to the human condition.  Strange scenes of hybridizing forces, swarming elements, and bleeding overabundance portray Nature unleashed by technology and the human hand.
---------------------------------------------------------------------------------------------- 
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Richard Wilson 
Public art work 

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Willi Dorner Bodies in Urban Spaces
  
-----------------------------------------------------------------------------------------------
Stephan Koplowitz
 site specific performance
-----------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------
Claude Monet (French, 1840–1926)
Bridge over a Pond of Water Lilies, 1899

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Snow Storm: Hannibal and his Army Crossing the Alps, 1812

< βιβλιογραφία >
< bibliography >
 
 

Ταχύτητα, Δημόσιος Χώρος, και η Τέχνη της Παρενόχλησης,  Guerilla Installation 

 O Παπαλάνγκι 

Ένας ανθρωπολόγος στο μετρό , Marc Auge  

Η βία, Roger Dadoun

Παρισινή Κομμούνα: http://en.wikipedia.org/wiki/Paris_Commune

Barricades and Boulevards: Material transformations of Paris, 1795- 1871: http://www.interstices.auckland.ac.nz/files/INT08_Douglas.pdf

Η πολιτική οικονομία του δημόσιου χώρου

Κ.Μαρξ, Η 18η του Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη

Κ. Μαρξ, Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία

Κ. Μαρξ, Ταξικοί αγώνες στη Γαλλία 1848-1850

Internationale Situationiste, Χωροταξία

Georg Simmel, Πόλη και ψυχή

W. Benjamin, Κριτική της βίας

Κορνήλιος Καστοριάδης

Σταύρος Σταυρίδης, η συμβολική σχέση με το χώρο: πώς οι κοινωνικές αξίες διαμορφώνουν
και ερμηνεύουν το χώρο, Αθήνα, εκδόσεις Κάλβος, [1990]

 < εισηγήσεις > 
< lectures >

ΒΛΕΜΜΑ ΤΟΠΙΟ ΦΥΣΗ ΠΟΛΗ 
εισήγηση: Όλγα Μπρούμα
Το πρώτο διήμερο του πρώτου κύκλου είναι αφιερωμένο στην αστική ανάπτυξη, μια ιστορία ανταγωνισμού πόλης-φύσης, και στον τρόπο που ο ανταγωνισμός αυτός διαμορφώνει τελικά την αντίληψη του κατοίκου της πόλης τόσο για το ίδιο το αστικό του περιβάλλον, όσο και για τον αντίποδά του, το φυσικό τοπίο.
Με ποιους τρόπους η πόλη, ως κατασκευή, ορίζει στην καθημερινότητά μας την εμπειρία βίωσής της;
Πόσο ελεύθεροι είμαστε να βιώσουμε ακόμα και μια ξένη σε μας πόλη, όταν οι διαδρομές της είναι κυριολεκτικά προδιαγεγραμμένες;
Τι είναι οι μη-τόποι και οι παρατοποθετήσεις και πως συνδέονται με
την αίσθηση του χαμένου μέσα στον χώρο του αστικού ιστού;
Ποιος και γιατί χαράζει το σώμα της πόλης;
Και πως μπορούμε εμείς να «αναχαράξουμε» και να αναδείξουμε τις αντιθέσεις της μέσα από το ελάχιστο «λεξιλόγιο» του περπατήματος;
Και με ποιον τρόπο μπορεί η απόσταση και η ταχύτητα να μας βοηθήσουν;

[…μετά την εξορία του πεζού στο πεζοδρόμιο και την εισβολή της μηχανικής ταχύτητας σε ολόκληρη την πόλη, γεννήθηκε η ανάγκη να συνδυαστούν οι δύο αντίθετες αυτές ροές με τρόπο ώστε να μην εμποδίζει η μια την άλλη…
…όπου το αυθόρμητο και το τυχαίο γίνονται εμπόδια σε μια ζωή οργανωμένη με βάση κανόνες που στοχεύουν στην βελτιστοποίηση…
…οι ρυθμοί και οι κινήσεις στην πόλη κανονικοποιούνται και ομογενοποιούνται και η λέξη «χρήστης» κατοχυρώνει για μια ακόμα φορά τη θέση της δίπλα στην λέξη πολίτης, που χρησιμοποιεί αυτή τη φορά μια πόλη-αντικείμενο…
…η απαίτηση της επανοικειοποίησης αυτού του χώρου, στον οποίο ο άνθρωπος δεν είναι κύριος ούτε της κίνησης ούτε του ρυθμού του, μοιάζει με ουτοπική εκκεντρικότητα…]
Guerilla Installation Ταχύτητα, δημόσιος χώρος και η τέχνη της παρενόχλησης


 ------------------------------------------------------------------------------------------------------

 ΤΟ ΕΠΙΤΡΕΠΤΟ ΚΑΙ ΤΟ ΜΗ ΕΠΙΤΡΕΠΤΟ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΑΣΤΙΚΟ ΧΩΡΟ
| μια αναζήτηση πάνω στα όρια & την «προσβολή» τους |
εισήγηση: Ελεάνα Γεωργούλη

«Ο δημόσιος χώρος είναι ο χώρος μέσα στον οποίο ζούμε, ο οποίος μας παρασύρει έξω
από τον εαυτό μας, είναι ο χώρος που μας κατατρώει και μας σημαδεύει είναι και ο
ίδιος ένας ετερογενής χώρος. Ζούμε στις αντιθέσεις, αντιφάσεις που παράγει η σύγχρονη πόλη […]».[1]
(Μισέλ Φουκώ)

 «Η πόλη είναι η πιο συνεπής και συνολική, η πιο επιτυχημένη προσπάθεια του ανθρώπου να ανακατασκευάσει τον κόσμο στον οποίο ζει ώστε να συμφωνεί περισσότερο με τις επιθυμίες της καρδιάς του. Αλλά, αν η πόλη είναι ο κόσμος που κατασκεύασε ο άνθρωπος, είναι και ο κόσμος στον οποίο είναι στο εξής καταδικασμένος να ζει»
(Robert Park)

Εγκλωβισμένος λοιπόν ο άνθρωπος στο ίδιο του το κατασκεύασμα. Ένα κατασκεύασμα γεμάτο αλληλοσυγκρουόμενα δίπολα. Και ο δημόσιος χώρος πυκνωτής αυτών των δίπολων και των ετεροτήτων και ως εκ τούτου σε μία σειρά μελανών  αντιφάσεων και υποταγμένος σε μια περίεργη  και συλλογικά διαμορφούμενη ρυθμιστική εξουσία.
Ο δημόσιος χώρος στις πόλεις έχει ταυτιστεί αναπόδραστα με συγκεκριμένες επιτρεπτές και μη επιτρεπτές λειτουργίες και δράσεις. Πολλές φορές το ανεπίτρεπτο ορίζεται από το θεσμικό – νομοθετικό πλαίσιο και όταν συμβεί είναι αξιόποινο, άλλες φορές το ανεπίτρεπτο σχετίζεται με την παραβίαση των άγραφων αλλά βαθειά ριζωμένων άτυπων  - κοινωνικών κανόνων.

Επειδή τα π α ρ α δ ε  ί γ μ α τ α καταδεικνύουν πυκνότερα το συλλογισμό, ας καταφύγουμε σε μερικά:

- Το να επιδοθεί κανείς σε σεξουαλική πράξη σε δημόσιο χώρο είναι θεσμικά απαγορευμένο & αξιόποινο.
 - Το να αγοραπωλεί κανείς σε δημόσιο χώρο και  χωρίς τις απαραίτητες αυτοδιοιηκητικές εγκρίσεις αποτελεί επίσης πράξη θεσμικά απαγορευμένη και αξιόποινη.
- Το να ξύνει κανείς το αυτί , τη μύτη του ή τα γεννητικά του όργανα σε δημόσια θέα δεν είναι θεσμικά απαγορευμένο & αξιόποινο, σίγουρα όμως είναι κοινωνικά ( άρα και άγραφα- άτυπα ) ενοχοποιημένο.
- Το να ζωγραφίσει ένας πολίτης ένα δημόσιο παγκάκι που έχει «κακοποιηθεί» στο παρελθόν από άλλους πολίτες είναι σίγουρα μια πράξη που δημιουργεί παραξένισμα σε όποιον τη δει ( θετικό ή αρνητικό παραξένισμα ). Είναι μια – μη συνηθισμένη- , - μη ευρείας αποδοχής-  δημόσια χειρονομία. Δεν είναι ενοχοποιημένη αλλά σίγουρα δεν είναι και απενοχοποιημένη ( αφ ή στιγμής δημιουργεί παραξένισμα).
- Το να κολλά απεναντίας κάποιος την τσίχλα του στο παγκάκι ή το να σβήνει και να αφήνει σε αυτό τη γόπα του μπορεί να μην δημιουργήσει κανένα απολύτως παραξένισμα στο θεατή αλλά απεναντίας να θεωρηθεί το προσδοκώμενο και φυσικό - φυσιολογικό.

Από τι λοιπόν συνίσταται το όριο «επιτρεπτό» - «μη επιτρεπτό» | «ενοχοποιημένο» - «απενοχοποιημένο» σε έναν δημόσιο χώρο?
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το «θεσμικά μη επιτρεπτό» και ποιοι το «κοινωνικά μη επιτρεπτό»?
Μπορεί οι κανόνες του «κοινωνικά» μη επιτρεπτού να αλλάξουν ή να μετατοπιστούν?

Οι κυρίαρχες εικόνες της καθημερινότητας στην πόλη λοιπόν μας οδηγούν σε εξοικείωση με συγκεκριμένες και περιορισμένες αναπαραστάσεις.

« Ας φέρουμε στο νου μας για λίγα λεπτά οποιαδήποτε στιγμή που απεγκλωβιζόμαστε, ίσως και πλήρως, από τις επικρατούσες  νόρμες.  Αφήνουμε το σώμα και το πνεύμα να μεταβεί ελεύθερα σε κάτι διαφορετικό, ίσως άγνωστο, καμιά φορά απρόβλεπτο. […].  Συνήθως το ερέθισμα αυτό έρχεται ,με αφορμή μια εικόνα, ένα ερέθισμα που σπάει  για λίγο τη ροή της κανονικότητας. »  Από έναν μουσικό που παίζει στην άκρη του δρόμου, μέχρι μια παράσταση κουκλοθέατρου ή μια εικαστική εγκατάσταση. Τέτοιου είδους στιγμές - εικόνες  στο δημόσιο χώρο αντανακλούν τη διαφορετικότητα καθώς έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τη συνηθισμένη συμβατική πραγματικότητα της σύγχρονης πόλης, « είναι η μαγεία της αποδέσμευσης, ίσως και αποκοπής από την καθημερινότητα[2]

Θες είναι οι ρυθμοί, οι ταχύτητες του θεάματος η συνάντηση με κάτι διαφορετικό, που συντελούν στην απόκτηση τέτοιων βιωμάτων. Σημασία έχει ότι τότε αποκοβόμαστε από το συλλογικό - ενιαίο και συμπαγές δημόσιο σώμα και ανασαίνουμε για 2 στιγμές σαν αυθύπαρκτες οντότητες σαν υποκειμενικότητες.

Άρα λοιπόν υπάρχουν εικόνες και αναπαραστάσεις που μας κάνουν να ξεφεύγουμε. Μπορεί δηλαδή μια εικόνα ή μια δράση μέσα στον χαμό της πόλης να επιφέρει μια ρωγμή πάνω στο πως αντιλαμβανόμαστε το επιτρεπτό κ το μη επιτρεπτό, το σύνηθες και το μη σύνηθες?
Η παρούσα δράση επιχειρεί να αγγίξει αυτήν ακριβώς την χορδή της ανατροπής του κοινωνικά επιτρεπτού - μη επιτρεπτού στο δημόσιο χώρο. Μέσα από τη σύνθεση «ρωγμικών – συμβολικών» εικόνων, το χτίσιμο τους σε πραγματικό δρώμενο, και φυσικά την τέλεση τους σε δημόσιους χώρους στο κέντρο της Αθήνας.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------



ΟΔΟΦΡΑΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΛΕΩΦΟΡΟΙ
σκέψεις για την ελευθερία και τις χωρικές της προϋποθέσεις
εισήγηση: Παντελής Παντελόγλου

Μια σύντομη περιήγηση σε βασικές αρχές της πολιτικής οικονομίας και σε στιγμές της ιστορίας των εξεγέρσεων στο πεδίο της πόλης με στόχο την πραγμάτωση της ουτοπίας. Η συζήτηση επικεντρώνεται γύρω από το παράδειγμα της πόλης του Παρισιού. Το Παρίσι αποτέλεσε θέατρο της ιστορίας και ενός μεγάλου αριθμού εξεγέρσεων μέχρι και την Κομμούνα του 1871. Η σημερινή του πολεοδομία προέκυψε από την ανάγκη της εξουσίας να ελέγξει τον χώρο και τους εξεγερμένους κατοίκους. Το οδόφραγμα, εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε περισσότερο απ' οπουδήποτε αλλού στο εξεγερμένο Παρίσι, είναι ένα σύμβολο αντίστασης, συχνά επί ματαίω.

ελευθερία
_ η απουσία περιορισμού, η ιδιότητα ή η κατάσταση εκείνου που δεν εμποδίζεται ή δε δεσμεύεται από κανέναν εξωτερικό ή εσωτερικό παράγοντα. (ΛΚΝ Τριανταφυλλίδη)
ουτοπία
_ αρχ. ο + τόπ(ος) -ία]
_ Στην ετυμολογία της λέξης περιλαμβάνεται το συμπέρασμα ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα κάπου εκτυλίσσεται κι η ελευθερία θα πρέπει να βρει έναν τόπο για να υπάρξει.

Ο θείος Κάρολος
Οι άνθρωποι φτιάχνουν την ίδια τους την ιστορία, δεν την φτιάχνουν όμως κάτω από ελεύθερες συνθήκες που διάλεξαν μόνοι τους, μα κάτω από συνθήκες υπό τις οποίες βρέθηκαν άμεσα, που δόθηκαν και κληρονομήθηκαν από το παρελθόν

Όγδοη θέση για τον Φόιερμπαχ
_ Η κοινωνική ζωή είναι στην ουσία της πρακτική. Όλα τα μυστήρια, που παρασέρνουν τη θεωρία προς τον μυστικισμό, βρίσκουν τη λογική τους λύση
στην ανθρώπινη πράξη και στην κατανόηση αυτής της πράξης

Οι ανθρώπινες ανάγκες
Οι παραγωγικοί συντελεστές σύμφωνα με την κλασική πολιτική οικονομία
Κεφάλαιο
_ Το σύνολο των διαρκών αγαθών που έχουν παραχθεί και χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία για την παραγωγή άλλων αγαθών
Εργασία
_ Το σύνολο των ικανοτήτων του ανθρώπου που ενσυνείδητα καταβάλλονται για την παραγωγή αγαθών που ικανοποιούν τις ανθρώπινες ανάγκες
         Φύση Έδαφος - Γη
_ Τα στοιχεία του περιβάλλοντος που  χρησιμεύουν στην παραγωγή των αγαθών

Σχέσεις μεταξύ παραγωγικών συντελεστών
_ Η εργασία είναι μετασχηματισμός της φύσης.
_ Το κεφάλαιο είναι μετασχηματισμένη φύση και συσσωρευμένη εργασία.

Το θεμελιώδες οικονομικό πρόβλημα
Η στενότητα των παραγωγικών συντελεστών
_ Και η γη κάποτε τελειώνει
_ Δεν μπορούμε να δουλεύουμε για πάντα
_ Το κεφάλαιο παράγεται από γη+εργασία και άρα είναι επίσης σε στενότητα

Συζητάμε για το εδώ και το τώρα
_ Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα υλοποιείται σε έναν τόπο.
_ Διαλεκτική σχέση πράξης και τόπου.
_ Συζητάμε για το εδώ και το τώρα, για τις χωρικές προϋποθέσεις της δραστηριότητάς μας, τους περιορισμούς και τις ελευθερίες που βρίσκουμε εμπρός μας.

Πού ζούμε σήμερα;
_ Οικονομικό σύστημα: Καπιταλισμός
_ Τόπος: η Πόλη
75% του πληθυσμού στον δυτικό κόσμο ζει σε πόλεις
50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πόλεις
Πρόβλεψη ΟΗΕ: 60% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε πόλεις το 2030

Η Πόλη: γέννημα του καπιταλισμού
_ Η βιομηχανική επανάσταση
_ Οι περιφράξεις
_ Ο νέος καταμερισμός εργασίας
_ Προλετάριοι
Η Πόλη είναι προνομιακό πεδίο ανάπτυξης του καπιταλισμού

19ος αιώνας:
Η βιομηχανική επανάσταση
Από το 1800 ως το 1870 εμφανίζονται η ατμομηχανή, ο σιδηρόδρομος και η ατμοπλοΐα, το φωταέριο, το πιεστήριο, το ποδήλατο, τα σπίρτα, ο τηλέγραφος, η θεριστική μηχανή, το καουτσούκ, η ραπτομηχανή, το ηλεκτρικό επαγωγικό πηνίο, το μπετόν αρμέ, το πετρέλαιο, η πυρίτιδα, η γραφομηχανή, τα όπλα του πυροβολικού, τα θωρακισμένα πλοία, η τορπίλη.
Μέσα σε 40 μόνο χρόνια (1830-1870), το παγκόσμιο σιδηροδρομικό δίκτυο αυξήθηκε από 332 χιλιόμετρα σε πάνω από 200.000 χιλιόμετρα.

Η Πόλη:
θέατρο των αντιθέσεων
_ 1 δις του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε παραγκουπόλεις
_ Το 2030 πάνω από 2 δις θα ζουν σε παραγκουπόλεις

Ενδέκατη θέση για τον Φόιερμπαχ
_ Οι φιλόσοφοι μονάχα ερμήνευαν με διάφορους τρόπους τον κόσμο, το ζήτημα, όμως, είναι να τον αλλάξουμε.

Η Πόλη: πεδίο ανάπτυξης, αντιπαράθεσης και επίλυσης των αντιθέσεων
_ Ένα ταξίδι που ποτέ δεν τελειώνει
_ Εξεγέρσεις, επαναστάσεις, βία, αίμα

οδόφραγμα
_ εμπόδιο μέσα σε δρόμο, το οποίο κατασκευάζεται από διάφορα υλικά και χρησιμοποιείται ως πρόχειρο οχύρωμα ιδίως σε οδομαχίες: Ο λαός του Παρισιού επαναστάτησε και έστησε οδοφράγματα. Σκοτώθηκε στα οδοφράγματα.
(ΛΚΝ Τριανταφυλλίδη)

Παρίσι: θέατρο της ιστορίας
Επαναστατικές στιγμές vs. Αντεπαναστατικοί αιώνες
1795-1871: 21 περιπτώσεις χρήσης οδοφραγμάτων σε διάρκεια εξεγέρσεων

Η πολεοδομία στο Παρίσι: ένα εργαλείο άσκησης εξουσίας
_ Πολεοδομία: Η τεχνική της διαμόρφωσης του αστικού χώρου έτσι ώστε να περιορίζεται η ανθρώπινη δραστηριότητα και να εξυπηρετούνται οι σκοποί της εκάστοτε εξουσίας.

Παρίσι 1848
_ Φλεβάρης: Ανατροπή του Λουδοβίκου Φίλιππου
_ ΒΓαλλική Δημοκρατία: Λαμαρτίνος με μερική συμμετοχή των εργατών
_ Κατοχύρωση δικαιώματος στην εργασία
_ Ίδρυση Εθνικών Εργαστηρίων (100.000 εργάτες)
_ Κατάργηση Εθνικών Εργαστηρίων
_ Εργατική εξέγερση

Ιούνης 1848
_ 6.000 οδοφράγματα
_ 250.000 στρατός
_ 10.000 θύματα
_ 4.000 εξόριστοι

Baron Haussmann
Νομάρχης 1853-1870
_ Γέφυρες
_ Ύδρευση/Αποχέτευση
_ Όπερα
_ Λεωφόροι

Το Παρίσι του Οσμάν
Η Κομμούνα του Παρισιού, 1871
_ Γαλλοπρωσικός πόλεμος
_ Πολιορκία Παρισιού (9/1870-01/1871)
_ Γαλλική ήττα, όροι Πρώσων
_ Απόσυρση της κυβέρνησης στις Βερσαλίες 
_ Ανακήρυξη της Κομμούνας

Κομμούνα: τα άμεσα μέτρα
_ Διαχωρισμός κράτους-εκκλησίας
_ Διαγραφή των ενοικίων
_ Κατάργηση νυχτερινής εργασίας αρτοποιών
_ Επιμήκυνση χρεών
_Εξίσωση μισθών
_ Δικαίωμα εργαζομένων να αναλάβουν την αυτοδιαχείριση επιχειρήσεων

Το τέλος της Κομμούνας
_ 28 Μάη
_ Περίπου 20.000 εκτελέσεις
_ 7.500 φυλακίσεις και δια βίου εξορίες

Μνήμη, παρελθόν, ιστορία
«Η γενεσιουργός αιτία ενός πράγματος και η τελική του χρησιμότητα, η πραγματική του χρήση και τοποθέτηση σε ένα σύστημα σκοπών, είναι δυο πράγματα εντελώς ξεχωριστά· ότι καθετί που υπάρχει, που έχει εμφανιστεί στον κόσμο μοποιονδήποτε τρόπο, ερμηνεύεται και επανερμηνεύεται για καινούργιους σκοπούς, κατάσχεται, μεταμορφώνεται και επανακτάται για να χρησιμοποιηθεί διαφορετικά από μια δύναμη ανώτερή του· όλα τα γεγονότα του οργανικού κόσμου είναι μια καθυπόταξη, μια κυριάρχηση, και κάθε καθυπόταξη και κυριάρχηση συνεπάγονται μια νέα ερμηνεία, μια διευθέτηση, όπου κάθε προηγούμενο «νόημα» και «σκοπός» αναγκαστικά συσκοτίζονται ή και απαλείφονται». (Φρ. Νίτσε)

Ιστορία και εξουσία
_ Η κυρίαρχη αφήγηση της ιστορίας προέρχεται από την εξουσία και την εξυπηρετεί, με τελείως πρακτικούς τρόπους.
_ Αυτό αφορά και την ιστορία της ανυπακοής, όπως καταγράφεται από αυτούς που κυριαρχούν στην ανυπακοή.
Αναπόδραστα, σήμερατο οδόφραγμα είναι μια μεταφορά.

Μεγαπόλεις
[πάνω από 10 εκατομμύρια πληθυσμού]
_ Τόκιο, Ιαπωνία 34,5 εκατ.
_ Γκουανγκζού, Κίνα 25,8
_ Τζακάρτα, Ινδονησία 25,3
_ Σεούλ, Νότια Κορέα 25,3
_ Σαγκάη, Κίνα 25,3
_ Μέξικο Σίτι, Μεξικό, 23,2
_ Δελχί, Ινδία 23,0
_ Νέα Υόρκη, ΗΠΑ 21,5
_ Σάο Πάολο, Βραζιλία 21,1
_ Καράτσι, Πακιστάν 21,1
_ Μουμπάι, Ινδία 20,8
_ Μανίλα, Φιλιππίνες, 20,7
_ Λος Άντζελες, ΗΠΑ, 17,6
_ Οζάκα, Ιαπωνία, 16,8
_ Πεκίνο, Κίνα 16,4
_ Μόσχα, Ρωσία, 16,2
_ Κάιρο, Αίγυπτος, 15,7
_ Καλκούτα, Ινδία 15,7
_ Μπουένος Άιρες, Αργεντινή, 14,3
_ Ντάκα, Μπαγκλαντές 14,0
_ Μπανγκόγκ, Ταϊλάνδη, 13,8
_ Τεχεράνη, Ιράν, 13,5
_ Ιστανμπούλ, Τουρκία, 13,4
_ Λάγος, Νιγηρία 12,7
_ Ρίο ντε Τζανέιρο, Βραζιλία, 12,7
_ Λονδίνο, Μεγάλη Βρετανία, 12,6
_ Παρίσι, Γαλλία 10,6


---------------------------------------------------------------------------------------------------------------


ΔΙΑΣΧΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΟΡΙΟ - ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟΤΗΤΑΣ
εισήγηση : ΚΟΜΠΡΕΣΕΡ

Μέσα από την ανάγνωση ενός κόμικ, και με την βοήθεια δύο σχημάτων ερμηνείας του χώρου, θα επιχειρήσουμε να αναζητήσουμε την χωρική υπόσταση του ορίου και τη δυναμική που μπορεί να αναπτύξει ως τέτοιο. “Ο πυρετός της Ουρμπικάδης”, όπως τιτλοφορείται το κόμικ σε σκίτσα του Schuitten και κείμενα του Peeters, πραγματεύεται την ιστορία μιας φανταστικής πόλης που χωρίζεται σε δύο τμήματα από ένα ποτάμι. Ο διαχωρισμός του αστικού χώρου αντανακλά ένα πλήθος σαφώς ιεραρχημένων κοινωνικών, πολιτισμικών, πολεοδομικών και πολιτικών διαφοροποιήσεων που δίνουν στην Ουρμπικάνδη τον χαρακτήρα μιας πόλης που στήνεται μέσα από ισχυρά χωρικά και κοινωνικά δίπολα τα οποία παράγονται στη βάση που δημιουργεί το ποτάμι ως όριο. Σ’ αυτή την πόλη εμφανίζεται ένας μυστηριώδης κύβος που πολλαπλασιάζεται συνεχώς και επεκτείνεται πάνω από το ποτάμι δημιουργώντας άπειρα περάσματα απ’ τη μια όχθη στην άλλη και προσφέροντας μ’ αυτόν τον τρόπο δυνατότητες οικειοποίησης ενός χώρου που μέχρι τότε αποτελούσε ένα απόλυτα ελεγχόμενο στη λειτουργία του διαχωριστικό σύστημα. Στήνεται, λοιπόν, ένα δίκτυο που αναπτύσσεται τρισδιάστατα και γίνεται το κέντρο της ζωής της πόλης διαταράσσοντας κάθε κανόνα που έχει επιβληθεί στον χώρο και στην κοινωνική ζωή. Η μεταλλαγή της χωρικής υπόστασης του ορίου αμφισβητεί και ανατρέπει κάθε διαχωρισμό που είχε συγκροτηθεί μέσα από την ιδιότητα του ποταμού να λειτουργεί ως όριο και θέτει εντέλει υπό αμφισβήτηση την κανονικότητα του αστικού χώρου και χρόνου. Προκειμένου να εντοπίσουμε τη σημασία που μπορεί να έχει αυτή η εικονογραφημένη ιστορία στην κατανόηση του ορίου ως μια χωρική συνθήκη διαχωρισμού και συνένωσης ταυτόχρονα, αλλά και να ανιχνεύσουμε τις προοπτικές που ανοίγει μια τέτοια προσέγγιση, θα ανατρέξουμε αρχικά στη σκέψη του Ολλανδού αρχιτέκτονα Aldo van Eyck για τον ενδιάμεσο τόπο και έπειτα, στον Γάλλο φιλόσοφο Michel Foucault και τις σκέψεις του για ένα είδος χώρων που ονομάζει ετεροτοπίες.

το δίκτυο ως ενδιάμεσος χώρος
O Aldo Van Eyck μέσα από μια κριτική του μοντερνισμού οδηγείται στη διαπίστωση ότι το κύριο χαρακτηριστικό του χώρου που παράγεται στα μεταπολεμικά χρόνια είναι οι “ακραίες χωρικές ποιότητες”, εννοώντας πώς τα όρια όρια μεταξύ διαφορετικών χώρων είτε καταργούνταν, είτε επιβάλλονταν με απόλυτο τρόπο. Στη βάση αυτής της λογικής αναγνώρισε την ύπαρξη ισχυρών εννοιολογικών δίπολων, δηλαδή ζεύγη χωρικών και κοινωνικών εννοιών που όριζαν η μία την άλλη μέσα από τον διαχωρισμό τους, όπως δημόσιο-ιδιωτικό, μέσα-έξω, αλλά και μέρος-όλο, ατομικό-συλλογικό, μόνιμο-μεταβαλλόμενο. Παράλληλα, ως βασικό πρόβλημα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής αναγνωρίζει την έλλειψη ‘προσαρμοστικότητας’, δηλαδή της δυνατότητας του χώρου να δέχεται πολλαπλές ερμηνείες του νοήματος του από τους ανθρώπους που τον κατοικούν.

Αυτές οι παρατηρήσεις τον οδηγούν στη θεωρία των “διπλών φαινομένων” και στην ιδέα του “ενδιάμεσου τόπου”. Υποστηρίζει πως όλες οι έννοιες μπορούν να ομαδοποιηθούν σε ζεύγη, στα οποία κάθε έννοια προσδιορίζεται σε σχέση με την άλλη. Έτσι, τα παραπάνω δίπολα μετατρέπονται σε ζεύγη διπλών φαινομένων, τα οποία πλέον δρουν συμπλληρωματικά και όχι αντιθετικά και κατ’ επέκταση η μία έννοια δεν μπορεί να έχει υπόσταση απουσία της άλλης. Ακολουθώντας ένα τέτοιο συλλογισμό το ζητούμενο, προκειμένου να γίνει ο χώρος οικειοποιήσιμος, είναι να μπορέσουν να έρθουν σε επαφή οι δύο πλευρές αυτών των διπόλων. Αυτή η προοπτική, σύμφωνα με τον Aldo Van Eyck, θα μπορούσε  να αναζητηθεί στο ‘στενό όριο’ που διαχωρίζει τις πλευρές κάθε δίπολου. Αυτό το όριο πρέπει να αποκτήσει χωρική υπόσταση και να συγκροτήσει μια νέα «σφαίρα», τη σφαίρα του ενδιάμεσου. Ενδιάμεσος είναι ο τόπος που ενθαρρύνει ταυτόχρονα την γνώση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και των δύο πλευρών. Το ενδιάμεσο δεν είναι κάτι άλλο ανάμεσα στα δύο, το ενδιάμεσο είναι και τα δύο ταυτόχρονα, η αρχική έννοια αποκαταστημένη.

Οι δύο πλευρές του ποταμού ουσιαστικά εικονογραφούν αυτή την θεωρία των διπλών φαινομένων. Τα χωρικά και κοινωνικά δίπολα που συναντάμε στην Ουρμπικάνδη συστήνουν τις “ακραίες χωρικές ποιότητες” και μαζί τις κοινωνικές τους προεκτάσεις, όπως ακριβώς τις παρατήρησε ο Aldo Van Eyck. Ενώ παράλληλα, η διευρυμένη ζώνη του ποταμού, που δεν αποτελεί τμήμα της μιας ή της άλλης όχθης, αλλά αναπόσπαστο κομμάτι και των δυο, γίνεται ο χώρος που καλείται να συσχετίσει τις διαχωρισμένες έννοιες. Με την ανάπτυξη του δικτύου και την συνάντηση των δυο πλευρών, το όριο καλείται να αποκτήσει ‘προσαρμοστικότητα’ και να χωρέσει ένα ευρύ φάσμα ερμηνειών. Επαναδιατυπώνεται μ’αυτόν τον τρόπο η έννοια του ορίου, το οποίο, συγκροτώντας έναν ενδιάμεσο τόπο, μετατρέπεται πλέον σε ενεργό χώρο.

το δίκτυο ως ετεροτοπία

Ο Φουκώ, σ’ ένα σύντομο κείμενό του, με τον τίτλο “Des Espaces Autres”, επιχειρεί να θέσει τις βάσεις για την μελέτη ενός είδους χώρων που τους ονομάζει ‘ετεροτοπίες’. Αρχικά προτείνει έναν τρόπο ανάγνωσης του χώρου, όπου ο χώρος λαμβάνει τη μορφή σχέσεων χωροθεσίας, δηλαδή ενός συνόλου σχέσεων ανάμεσα σε τοποθεσίες οι οποίες προσδιορίζουν διατάξεις χώρου. Επιχειρεί, έτσι, να αναζητήσει ένα είδος μορφολογίας του χώρου που να συσχετίζει μεταξύ τους στοιχεία ή σημεία που βρίσκονται διαμοιρασμένα στο χώρο με τέτοιον τρόπο που να επιτρέπει την ταυτόχρονη συμπαράθεσή τους και τελικά να τα καθιστά συγκρίσιμα. Στο βασικό ερμηνευτικό σχήμα που αναπτύσσεται εδώ, ο χώρος εμφανίζεται ως συνθήκη συσχετισμού τοποθεσιών, ως ένα σύστημα που διακρίνει τοποθεσίες και έτσι τις καθιστά συγκρίσιμες. Σ΄αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, ο Φουκώ αναζητά ένα είδος χώρων οι οποίοι έχουν την ιδιότητα να αναφέρονται σε όλους τους άλλους χώρους μιας κοινωνίας και των οποίων η οργάνωση να αντιβαίνει στις κυρίαρχες οργανώσεις χώρου.

Τέτοιοι χώροι διακρίνονται σε δύο γενικούς τύπους, τις ουτοπίες και τις ετεροτοπίες. Οι ετεροτοπίες σε αντίθεση με τις ουτοπίες είναι είναι χώροι πραγματικοί και θεσμισμένοι οι οποίοι συνιστούν ενός είδους αντι-χωροθεσίες, ενός είδους ενεργά πραγματωμένες ουτοπίες, όπου όλες οι άλλες πραγματικές χωροθεσίες αντιπροσωπεύονται, αμφισβητούνται και αντιστρέφονται. Προσφέρουν λοιπόν, ως υλικοί τόποι, μια δυνατότητα σύγκρισης με την πραγματικότητα. Δίνουν το μέτρο στο οποίο όλοι οι άλλοι τόποι μπορούν να συγκριθούν και να επαναπροσδιορίσουν την οργάνωση τους. Οι ετεροτοπίες δεν ανήκουν σε κανέναν απ’ τους τόπους στους οποίους αναφέρονται, βρίσκονται έξω απ’ αυτούς και είναι καταστατικά διαφορετικοί. Γι’ αυτό άλλωστε δεν μπορούν να υπαχθούν σε κάποια κυρίαρχη οργάνωση χώρου, αλλά οφείλουν να γίνουν κατανοητοί ως κόσμοι με τη δική τους λογική οργάνωσης. Είναι υπαρκτοί και μοναδικοί τόποι οι οποίοι έχουν την ικανότητα να συμπαραθέτουν στο εσωτερικό τους περισσότερους, ασύμβατους μεταξύ τους, χώρους και τις αντίστοιχες χωρικές διατάξεις, με τέτοιο τρόπο ώστε να τις αμφισβητούν και να τις επανανοηματοδοτούν σε ένα νέο πλαίσιο.


Η ‘έλευση’ του δικτύου στην Ουρμπικάνδη δημιουργώντας άπειρες συνδέσεις μεταξύ των δύο τμημάτων της μετατρέπει το όριο σε ένα δίκτυο περασμάτων μέσα στο οποίο η μια όχθη συναντά την άλλη. Εικονοποιείται, λοιπόν, σε ένα φανταστικό επίπεδο η επαφή με την ετερότητα μέσα από την μεταλλαγή του ορίου σε έναν τόπο συναντήσεων που ξεφεύγει από την κυρίαρχη τάξη του χώρου και του χρόνου της πόλης. Η ανάπτυξη του δικτύου πάνω στο όριο συγκροτεί ένα νέο χωρικό πεδίο, στο οποίο προβάλλονται οι δύο κυρίαρχες τοποθεσίες της πόλης, αλλά και οι χωρικές και κοινωνικές σχέσεις που φέρνει καθεμιά μαζί της. Το δίκτυο γίνεται το νέο κέντρο της καθημερινής ζωής και επιχειρεί στο επίπεδο της πράξης να αμφισβητήσει και εντέλει να αντιστρέψει προσωρινά κάθε κυρίαρχη ταξινόμηση χώρου και χρόνου. Μέσα από την πράξη είναι, λοιπόν, που διαμορφώνονται οι όροι με τους οποίους πραγματοποιείται η σύγκριση με την πραγματικότητα και που τίθεται το πλαίσιο της αμφισβήτησης των κανόνων που τη διέπουν. Μπορούμε έτσι να δούμε το όριο ως ένα χωρικό πεδίο που, ακριβώς επειδή δεν υπάγεται σε καμιά απ’ τις δυο πλευρές που χωρίζει, μπορεί να αποτελέσει ένα εργαστήριο πειραματισμού νέων κοινωνικών και χωρικών σχέσεων.

< βίντεο > 
< videos >

Japanese Precision


 ----------------------------------------------------------------------------------------------
Urban Swings

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 Zapatista

 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 Painting Reality

 
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Η μόνη αξία

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου